การตอบโต้ หรือ React คือปฏิกิริยาต่อตัวกระตุ้นที่ไม่ผ่านกระบวนการคิด โดยมีการด่วนสรุป (jump to conclusion) ที่เกิดอย่างฉับพลัน เกิดอารมณ์อย่างรุนแรง และมักก่อให้เกิดดราม่าระหว่างบุคคล เช่น เพื่อนร่วมงานวิจารณ์งานของเรา ใจก็คิดด้วยความเคยชินว่า ทำไมจะต้องมาว่าเราด้วย ต่อจากนั้นจึงเกิดอารมณ์โกรธ และโต้ตอบไปด้วยวาจาอันเผ็ดร้อน ก่อให้เกิดดราม่าตามมา

การตอบสนอง หรือ Response คือปฏิกิริยาต่อตัวกระตุ้นที่ผ่านกระบวนการคิดมาแล้ว ไม่ด่วนสรุป ใช้เวลาสักครู่เพื่อคิดอย่างแยบคาย (critical thinking) ไม่ทำให้เกิดอารมณ์ที่รุนแรง และเป็นประโยชน์ต่อบุคคลไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง เช่น เพื่อนร่วมงานวิจารณ์งานเรา ใจก็ฝึกให้คิดว่า เขาพูดมีเหตุผลไหม ที่เขาวิจารณ์เขาพูดถึงงานหรือว่าพูดถึงเรา มีความเป็นไปได้อย่างอื่นอีกไหมนอกจากเขาจะว่าเรา เช่น เขาอยากจะช่วยให้ความเห็นเพื่อให้งานนี้ดีขึ้น หรือเขาก็เป็นคนช่างตำหนิเช่นนี้กับทุกอย่างอยู่แล้ว การคิดว่าเขาว่าเราจะเกิดประโยชน์หรือเกิดโทษอะไรตามมาบ้าง แล้วเราควรจะตอบสนองอย่างไรจึงจะเกิดประโยชน์ต่อเรามากที่สุด เมื่อคิดอย่างแยบคายได้หลากหลายแง่มุม ก็มักไม่เกิดอารมณ์ทางลบที่รุนแรงตามมา และไม่เกิดดราม่ากับชีวิต

แต่ไม่ใช่ว่า React ไม่ดีเสมอไป เพราะ React จะมีประโยชน์กรณีที่เป็นเรื่องเร่งด่วนแบบฉุกละหุกที่ต้องอาศัยสัญชาตญาณในการปกป้องตนเองให้พ้นภัย แต่โดยทั่วไปในสังคมมนุษย์ หากไม่ใช่เรื่องคอขาดบาดตายที่จะถึงแก่ชีวิตแล้ว React มักก่อให้เกิดดราม่าได้ง่ายกว่า Response มาก และถึงแม้ Response จะเป็นสิ่งที่เกิดประโยชน์มากกว่าชัดเจนแต่ก็ต้องอาศัยความพยายามในการฝึกฝนจนชำนาญให้สามารถรู้ตัว รู้ใจ รู้คิด และรู้จักการตอบสนองอย่างเหมาะสมในแต่ละสถานการณ์ได้

รศ.นพ.ธีรยุทธ รุ่งนิรันดร