การแสดงออกอย่างจริงใจหรือรู้สึกอย่างไรแสดงออกไปตามนั้นอาจไม่ใช่แนวคิดที่ดีเสมอไป ซ้ำร้ายยังอาจเกิดผลเสียตามมาซึ่งเป็นราคาที่ต้องจ่ายของความจริงใจที่มาผิดที่ผิดทาง ในทางกลับกัน การใส่หน้ากากเข้าหากันก็ใช่จะเป็นสิ่งที่ไม่ดีเสมอไป และในหลาย ๆ ครั้งอาจเป็นประโยชน์ทั้งกับเราและกับผู้อื่น ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับกาละเทศะและวิธีการแสดงออกที่เลือก

ในเชิงจิตวิทยา มีประโยคที่ว่า “Fake it until you make it” หรือ “แสดงจนกระทั่งคุณเป็นแบบนั้นจริง ๆ” เป็นกลวิธีที่ใช้ในการทำจิตบำบัดประเภทหนึ่งเพื่อปรับเปลี่ยนบุคลิกภาพให้ยืดหยุ่น (flexible) หรือปรับตัวกับสถานการณ์ต่าง ๆ ได้ง่ายขึ้น (more adaptive)

สมมติว่าคุณเป็นคนที่ไม่มีความสุขมานานตั้งแต่จำความได้ มองตนเองในแง่ลบ เห็นผู้อื่นไม่เป็นมิตร โลกนี้ไม่มีความหวัง และอยากปรับเปลี่ยนตนเองให้มีความสุขขึ้น มองคนอื่นในแง่ดีขึ้น และมีความหวังกับอนาคตมากขึ้น

สิ่งหนึ่งที่นักบำบัดอาจแนะนำให้ทำคือ ให้คุณดีไซน์ตัวคุณเองที่เป็นคนที่มีความสุขขึ้น ออกแบบความคิด พฤติกรรมหรือการกระทำที่คุณคิดว่าตัวคุณเวอร์ชั่นที่มีความสุขพอประมาณน่าจะทำอย่างที่พอจะเป็นไปได้ แล้วลองให้ฝึกปฏิบัติในชีวิตจริง เหมือนคุณกำลังเล่นเป็นตัวละครนั้นในละครเวทีเรื่องหนึ่ง

จุดสำคัญอยู่ที่การฝึกซ้อมบ่อย ๆ ซ้อมทุกวัน ซ้อม แล้วก็ซ้อมจนชำนาญในวิธีการคิด การกระทำของคนที่เราอยากเป็น ต่อให้อารมณ์ไม่ให้ แต่เมื่อเป็นนักแสดงมืออาชีพแล้ว ไฟสปอร์ตไลท์ส่องมา ผู้ชมนั่งรอแถวหน้า ก็ต้องหยุดอารมณ์ตนเองที่บ้านแล้วออกไปแสดงบนโรงละครข้างนอกให้เต็มที่

จากเดิมที่ดูเป็นคนไม่มีความสุข เจอคนอื่นก็หน้าบึ้งตึง คนก็ไม่อยากเข้าใกล้ พอคนอื่นไม่เข้าใกล้ก็ยิ่งตอกย้ำความเชื่อเกี่ยวกับตัวเองว่าฉันไม่มีค่า และไม่มีใครเป็นมิตร แต่เมื่อคุณค่อย ๆ ฝืนเปลี่ยนตัวเองเพียงเล็กน้อย แสดงให้ดูมีความสุข ยิ้มง่ายขึ้น เมื่อเจอคนอื่นก็ทักทาย คนก็อยากเข้าใกล้มากขึ้น ก็อาจช่วยเปลี่ยนความเชื่อเกี่ยวกับตัวเองหรือคนอื่นไปในทางที่ดีขึ้นทีละน้อย เช่น ตัวเองยังคงมีคุณค่า บางคนก็เป็นมิตรเหมือนกันผิดจากเราที่คิด ในที่สุด ก็จะทำให้ตัวเองรู้สึกดีขึ้นจริง ๆ ตามไปด้วย

Fake it until you make it เพราะโลกนี้คือโรงละครฉากใหญ่ เล่นให้เก่ง เล่นให้เป็น หามิตร หาประโยชน์จากโลกและช่วยกันดูแลโรงละครของทุกคนร่วมไปด้วยกัน

รศ.นพ.ธีรยุทธ รุ่งนิรันดร